پل مطخی (پل متخی) نماد تاریخ و هنر و معماری تفلیس گرجستان

پل مطخی تفلیس گرجستان

پل مطخی (Metekhi | მეტეხი) یکی از نمادهای شاخص معماری در شهر تفلیس (Tbilisi | თბილისი)، پایتخت گرجستان (Sakartvelo | საქართველო)، به شمار می رود. این پل باشکوه در کنار کلیسای مطخی و در منطقه تفلیس قدیم، قرن هاست که بر فراز رودخانه مطکواری (Mtkvari | მტკვარი) ایستاده و دو ساحل راست و چپ شهر را به هم متصل می کند. امروزه پل مِطِخی که در میان میدان اروپا و میدان بازار قرار دارد، نه تنها یک مسیر ارتباطی کلیدی برای عبور و مرور محسوب می شود، بلکه به عنوان یک جاذبه گردشگری محبوب و محل عکاسی، مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد.

اگر دوست دارید از نزدیک روی پل مطخی قدم بزنید و با تاریخ و معماری شگفت‌انگیز تفلیس آشنا شوید، با تورهای گرجستان گشتینو همراه شوید. ادامه این مقاله را از دست ندهید!

معماری پل مطخی

ساختار فعلی پل مطخی در سال ۱۹۵۱ تکمیل شد. این پل بتنی تقویت شده با دو قوس اصلی، به دست معمار سرگو دمچینلی (Sergo Demchineli | სერგო დემჩინელი) و مهندس گیورگی چوماخیدزه (Giorgi CHomakhidze | გიორგი ჩომახიძე) طراحی شد. هدف آنان خلق پلی با ظرفیت بالا، مقاومت فوق العاده و هماهنگی با سبک معماری قدیم تفلیس بود.

پایه های عظیم، قوس های نرم، و اتصال طبیعی پل با محیط اطراف، جلوه ای منحصربه فرد ایجاد کرده است. از لحاظ فنی، این پل یک شاهکار مهندسی محسوب می شود که در برابر زلزله و تغییرات سطح آب رودخانه مقاوم است. پایه ها در بستر رودخانه و با فناوری خاصی اجرا شدند تا در سخت ترین شرایط نیز پایداری خود را حفظ کنند.

پل مطخی حدود ۱۴۰ متر طول و ۲۰ متر عرض دارد و شامل چهار لاین عبور وسایل نقلیه و پیاده روهای عریض در هر دو طرف است. سطح قوس ها و دیوارهای پل با سنگ بازالت پوشیده شده اند و ستون ها با سنگ توف بولنیسی ساخته شده اند. نرده های چدنی با نقوش سنتی گرجی نیز از جذابیت های این پل به شمار می آیند.

نورپردازی شبانه این پل با چراغ های فانوسی قدیمی انجام می شود. برخلاف پل صلح که با نورهای رنگی مدرن روشن می شود، پل مطخی حال و هوای گرم و صمیمی تری دارد.

تاریخچه ای مختصر از پل متخی

اولین نشانه های تاریخی از وجود یک گذرگاه در محل پل مطخی امروزی، به قرن هشتم میلادی بازمی گردد. نویسنده گرجی، یوآنه سابانیسدزه (Ioane Sabanisdze | იოანე საბანისძე) در نوشته های خود، از وجود پلی در این نقطه یاد کرده است.

قرن ها این پل تنها راه ارتباطی دو سوی رودخانه در مرکز تفلیس بود و اهمیت استراتژیک بالایی داشت. به گفته مورخ برجسته، ایوانه جاواخیشویلی (Ivane Javakhishvili | ივანე ჯავახიშვილი)، در گذشته دو پل در این منطقه وجود داشت. پل بزرگ یا پل آولاباری (Avlabari | ავლაბარი) برای عبور وسایل نقلیه و ارابه ها، و پل کوچک که فقط مخصوص عابران پیاده و احشام و چهارپایان بوده و در قرن نوزدهم ساخته شده بود.

پل بزرگ قرن ها پابرجا بود و حتی جنبه مذهبی نیز داشت. چرا که مدتی یک صلیب مقدس بر روی یکی از پایه های آن قرار داشت. همچنین، یکی از تراژدی های تاریخی گرجستان در همین مکان رخ داد. در سال ۱۲۲۶ میلادی، پس از فتح تفلیس توسط سلطان جلال الدین خوارزمشاه، تصاویر مقدس کلیسای سیونی (Sioni | სიონი) را پل آولاباری (پل مطخی امروزی) آورد و از مردم خواست بر آن ها قدم بگذارند. کسانی که امتناع کردند، به شهادت رسیدند. این رویداد، بعدها به عنوان شهادت صد هزار تن از مسیحیان گرجی (صد هزار شهید تفلیس) در تاریخ ثبت شد.

در قرون ۱۶ تا ۱۸ میلادی اطلاعات اندکی درباره پل موجود است. اما طبق نقشه ای که شاهزاده واخوشتی باطونیشویلی (Vakhushti Batonishvili | ვახუშტი ბატონიშვილი) در سال ۱۷۳۵ از شهر تفلیس تهیه کرد، این پل به وضوح در نقشه رؤیت می شود.

این پل در جریان تهاجم آقا محمد خان قاجار در سال ۱۷۹۵ آسیب زیادی دید، اما به دلیل اهمیت بالا، بلافاصله بازسازی شد و تا سال ۱۷۹۷ دوباره به بهره برداری رسید.

پس از پیوستن گرجستان به امپراتوری روسیه، در سال ۱۸۰۵ پلی چوبی با عنوان پل آولاباری ساخته شد و سپس پلی مجزا برای عابران پیاده و احشام نیز در کنار آن احداث شد. این پل ها چندین بار بازسازی و تقویت شدند. حتی در سال های 1826 و 1843 بازسازی های اساسی با مصالح باکیفیت تر انجام شد و پل چوبی جای خود را به پل های سنگی داد. اما دوامی نداشتند. تا نهایتاً در سال ۱۸۷۰ به پل های فلزی تبدیل شدند که تا دهه ۱۹۵۰ مورد استفاده قرار گرفتند.

در نهایت، در سال ۱۹۵۱، پل مدرن و مقاوم مطخی توسط دمچینلی و چوماخیدزه طراحی و اجرا شد و از آن زمان تاکنون، این پل نمادی از تاریخ، هنر، و مهندسی گرجی در قلب تفلیس است.